Na terenie powiatu heraldyka związana jest od początków dziejów ze stosunkami własnościowymi tych ziem. Pierwotnie należała do książąt mazowieckich – czerskich następnie warszawskich i posiadała ich herby własnościowe. Przechodząc pod władztwo książąt litewskich utożsamia się z ich znakami rodowymi. Następnymi właścicielami terenów obecnego powiatu był Gliński h. własnego oraz Radziwiłłowie h. Trąby. W XVI w. obszar powiatu stał się domena królewską z herbami przypisanymi poszczególnym władcom. Pod koniec XVII w. tereny południowe powiatu zostały zastawione i stały się własnością różnych właścicieli.

Współczesna heraldyka samorządowa odwołuje się, do występującej tylko w Polsce, zasady heraldycznej: szlacheckiej, ziemskiej oraz miejskiej – datowanej od drugiej połowy XIII do połowy XVI wieku, która to charakteryzowała się jednobarwnym polem tarczy z jednym lub dwoma znakami heraldycznymi.

Biorąc pod uwagę używane na terenie powiatu herby samorządowe oraz ich historię zasadnym jest powrócić do dwóch najstarszych herbów miejskich z terenu powiatu tj. Goniądza i Knyszyna. Odnosiły się one do fauny jaka żyła na tutejszym terenie w okalających bagnach i puszczach. Wybór łosia jest konsekwencją dotychczasowej symboliki występującej na terenie obecnego powiatu. Łoś obecnie jak i w przeszłości królujący na tych obszarach symbolizuje królewskie zwierzę, jak i bagienny charakter powiatu. Rozpatrując przeszłość regionu, jego położenie na styku Mazowsza i Podlasia przedstawimy dwa przedmioty heraldyczne symbolizujące styk dwóch regionów, z podziałem pola tarczy charakterystycznych dla herbu województwa podlaskiego z czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Pola tarczy – czerwone, w części prawej książęcy Orzeł Biały, mazowiecki. Po lewej stronie srebrny wizerunek łosia o złotych rogach i racicach w pozycji wspiętej. Dobór barw: srebra (bieli), złota (żółci) i czerwieni jest nawiązaniem do barw państwowych Orła Białego i zarazem Mazowsza, z którym to region ten był identyfikowany od średniowiecza do czasów nowożytnych.

Powołując się na art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 21 grudnia 1978 r. o odznakach i mundurach jednostki samorządu terytorialnego mogą ustanawiać w drodze uchwały organu stanowiącego danej jednostki własne herby, flagi, emblematy oraz insygnia i inne symbole. Wzory symboli ustanawiane są w zgodzie z zasadami heraldyki, weksylologii i miejscową tradycją historyczną oraz wymagają zaopiniowania przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Prace nad uchwaleniem własnych symboli Starostwo Powiatowe w Mońkach rozpoczęło w dniu 9 maja 2011 r. W tym dniu z Panem Pawłem Dudzińskim podpisano umowę o dzieło na opracowanie projektów graficznych herbu, flagi, sztandaru, baneru oraz pieczęci Powiatu Monieckiego wraz z uzasadnieniem historyczno – heraldycznym. Dnia 27 czerwca 2011 r. Pan Paweł Dudziński opracował projekty graficzne symboli Powiatu Monieckiego, które następnie wysłano do Komisji Heraldycznej działającej przy Ministrze Spraw Wewnętrznych i Administracji celem akceptacji. Komisja Heraldyczna w dniu 3 października 2011 r. pozytywnie zaopiniowała projekty symboli Powiatu Monieckiego. W dniu 11 listopada 2011 r. Uchwałą Nr X/63/11 Rady Powiatu w Mońkach ustanowiono symbole Powiatu Monieckiego: herb, flagę, baner, sztandar oraz pieczęć Powiatu Monieckiego.

Herb Powiatu Monieckiego - przedstawia tarczę jednobarwną – czerwoną. W prawej połowie patrząc od strony godła (tj. kierunek, w którym patrzy orzeł) znajduje się orzeł srebrny ze złotym dziobem i szponami, w lewej połowie łoś wspięty srebrny ze złotym porożem i kopytami. Dobór barw: srebra (bieli), złota (żółci) i czerwieni.

Flaga Powiatu Monieckiego - przedstawia płat tkaniny
o proporcjach 5/8, dzielony pionowo na dwie części. W części czołowej płata barwy czerwonej godła Powiatu: orzeł biały z żółtym dziobem i szponami oraz łoś wspięty biały z żółtym porożem i kopytami. Część swobodna podzielona na siedem poziomych pasów na przemian czerwonych i żółtych.

Baner Powiatu Monieckiego - w kształcie prostokąta o proporcjach 1:4, dzielony w pas (poziomo) w proporcjach 1:4. Górny pas w barwie czerwonej z godłami Powiatu Monieckiego, a dolny – podzielony na siedem pionowych pasów na przemian czerwonych i żółtych.

Sztandar Powiatu Monieckiego - przedstawia dwie strony płata materiału w formie kwadratu o wielkości 100 cm, obwiedzione frędzlą złotą o długości 8 cm, przymocowanego do drzewca zwieńczonego głowicą w kształcie szyszki sosny koloru złotego. Na prawej stronie sztandaru barwy czerwonej, pośrodku widnieje znak Rzeczypospolitej Polskiej – Orzeł Biały, bez tarczy. Na lewej stronie sztandaru barwy białej widnieje pośrodku herb Powiatu Monieckiego oraz napis złoty ułożony w następujący sposób: napis POWIAT umieszczony jest równolegle nad herbem powiatu, natomiast napis MONIECKI jest napisem półkolistym umieszczonym pod herbem powiatu. W dolnych narożnikach płata znajdują się daty: 1954 oraz 1999 o barwie złotej – są to daty utworzenia Powiatu Monieckiego.

Pieczęcie Powiatu Monieckiego - średnica wynosi po 36 mm każda. W polu pieczęcie zawierają godło herbu Powiatu Monieckiego bez tarczy herbowej oraz następujące napisy ułożone w dwóch półłukach oddzielonych dwiema sześciopromiennymi gwiazdkami : STAROSTA MONIECKI i POWIAT MONIECKI.

Zgodnie z Uchwałą Zarządu Powiatu w Mońkach z dnia 21 grudnia 2011 r. w sprawie zasad używania symboli Powiatu Monieckiego herb, flaga, baner, sztandar, oraz pieczęć Powiatu Monieckiego stanowią własność Powiatu Monieckiego i podlegają ochronie prawnej. Wyłącznie uprawnionym do rozporządzania prawami do wizerunków symboli Powiatu Monieckiego jest Powiat Moniecki. Organy Powiatu Monieckiego, Starostwo Powiatowe w Mońkach, jednostki organizacyjne Powiatu Monieckiego oraz powiatowe służby, inspekcje i straże mogą używać herbu Powiatu Monieckiego do celów związanych z realizacją zadań powiatu lub własnych zadań ustawowych. Gminy i przedsiębiorcy z obszaru Powiatu Monieckiego oraz inne podmioty niewymienione mogą używać herbu Powiatu dla podkreślenia ich związku z Powiatem Monieckim lub w celu jego promocji. Pisemny wniosek w sprawie używania herbu Powiatu Monieckiego składany jest do Starosty Monieckiego, który po rozpatrzeniu może wydać pisemną zgodę w sprawie używania herbu Powiatu Monieckiego. Herb Powiatu Monieckiego może być używany wyłącznie z zachowaniem należnego mu prestiżu i powagi. Używanie herbu Powiatu Monieckiego wymaga ścisłego zachowania wzoru herbu i jego kolorystyki oraz proporcji elementów. Dopuszcza się używanie herbu w technice graficznej w kolorach czarno-białych. W przypadku używania herbu Powiatu Monieckiego łącznie z godłem państwowym, herb Powiatu Monieckiego umieszcza się zawsze poniżej godła państwowego.